Projekt jest realizowany w ramach programu UMOWA A NR 1605A/DES/WBPS/2024 O WSPARCIE W RAMACH PROGRAMU „Warto być Przedsiębiorstwem Społecznym!” na lata 2023-2025. Edycja 2024.

Wartość dofinansowania wynosi 132 000,00 zł. 

W ramach projektu udzielone jest: wsparcie zatrudnienia, wsparcie PS w realizowaniu usług społecznych, oraz wsparcie bieżące, w tym prowadzenie działań promujących przedsiębiorczość społeczną.

Przedsiębiorczość społeczna jako instrument przeciwdziałający wykluczeniu społecznemu

W polskim prawodawstwie w 2022 roku pojawiła się pierwsza ustawa poświęcona wyłącznie kwestii ekonomii społecznej. Przedsiębiorczość społeczna, jako kluczowy element ekonomii społecznej, odgrywa znaczącą rolę w integrowaniu działalności gospodarczej z realizacją celów społecznych, takich jak tworzenie miejsc pracy dla grup defaworyzowanych, integracja osób wykluczonych czy poprawa jakości życia społeczności lokalnych. Ustawa wspiera rozwój podmiotów działających w interesie publicznym – przedsiębiorstw społecznych, których priorytetem jest rozwiązywanie problemów społecznych, a nie maksymalizacja zysków. Dzięki temu przedsiębiorczość społeczna stanowi istotne narzędzie w zapobieganiu wykluczeniu społecznemu, wypełniając lukę, której tradycyjna ekonomia rynkowa nie jest w stanie skutecznie zapełnić.

Wykluczenie społeczne definiuje się jako brak możliwości uczestnictwa w różnych aspektach życia społecznego na poziomie uznawanym za minimalnie akceptowalny. Jest ono obecnie postrzegane jako jedno z najpoważniejszych zagrożeń w wysoko rozwiniętych krajach. W Polsce problem ten dotyczy ponad 20% społeczeństwa. Przyczyny wykluczenia społecznego są zróżnicowane i obejmują czynniki ekonomiczne, takie jak ubóstwo czy brak pracy, oraz społeczne, na przykład izolację, brak rodziny czy niepełnosprawność. Najbardziej narażone grupy to bezrobotni, ubodzy, osoby z niepełnosprawnościami, ludzie z problemami zdrowotnymi, mniejszości etniczne oraz osoby uzależnione od alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych.

Ustawa "Ekonomia społeczna" z 2022 roku wprowadziła katalog osób zagrożonych wykluczeniem, wprowadzając klarowność w tej kwestii. Ma on charakter zamknięty i obejmuje m.in.:

• bezrobotnych oraz bezrobotnych długotrwale
• osoby bez zatrudnienia, które poszukują pracy w wieku do 30. roku życia oraz po ukończeniu 50. roku życia
• osoby niepełnosprawne
• absolwentów centrum integracji społecznej oraz absolwentów klubu integracji społecznej
• osoby uprawnione do specjalnego zasiłku opiekuńczego
• osoby usamodzielniane
• osoby z zaburzeniami psychicznymi
• osoby pozbawione wolności, opuszczające zakład karny oraz pełnoletnie osoby opuszczające zakład poprawczy
• osoby starsze, czyli takie które ukończyły 60 rok życia
• osoby, które uzyskały w Polsce status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą

Wykluczenie społeczne to złożone zagadnienie obejmujące zarówno problemy materialne, jak i emocjonalne oraz społeczne. Przejawia się w różnych formach, takich jak ograniczony dostęp do edukacji, rynku pracy czy opieki zdrowotnej. Przedsiębiorczość społeczna jest odpowiedzią na te wyzwania, tworząc innowacyjne rozwiązania i wzmacniając lokalne społeczności. Przedsiębiorstwa społeczne, oprócz działalności ekonomicznej, realizują misję społeczną, oferując zatrudnienie osobom wykluczonym oraz integrując je z lokalnym środowiskiem.

Zapewnienie osobom zagrożonym wykluczeniem możliwości pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, ekonomicznym i kulturalnym jest jednym z kluczowych celów przedsiębiorczości społecznej. Aby skutecznie przeciwdziałać wykluczeniu, konieczne są zintegrowane działania obejmujące edukację, pomoc społeczną, mieszkalnictwo, zdrowie, polityki rodzinne oraz harmonizację życia zawodowego i prywatnego. Przedsiębiorstwa społeczne mogą pełnić w tym procesie rolę liderów, oferując kompleksowe wsparcie osobom wykluczonym, a jednocześnie przyczyniając się do rozwoju społeczności lokalnych.

Sektor przedsiębiorczości społecznej jest istotnym narzędziem aktywizacji zawodowej i społecznej osób korzystających z pomocy społecznej, zwłaszcza bezrobotnych i osób z niepełnosprawnościami. Poprzez tworzenie i utrzymywanie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych możliwe jest nie tylko zwiększenie zatrudnienia wśród osób zagrożonych marginalizacją, ale także odbudowa ich poczucia własnej wartości i godności. Przedsiębiorczość społeczna nie tylko wspiera aktywną pomoc, ale także buduje solidarność i odpowiedzialność w społeczeństwie.

Dzięki właściwemu wykorzystaniu instrumentów przedsiębiorczości społecznej możliwe jest tzw. upodmiotowienie osób wykluczonych poprzez umożliwienie uczestnictwa w życiu społeczności lokalnych oraz odbudowę ich poczucia godności. Te działania sprawiają, że zjawisko wykluczenia społecznego stopniowo zanika, rozwija się spójność społeczna, a lokalne społeczności zyskują na sile. Przedsiębiorczość społeczna staje się więc odpowiedzią na współczesne wyzwania społeczne, proponując model działania, w którym dobro wspólne i rozwiązywanie problemów społecznych mają pierwszeństwo przed zyskiem materialnym.

Przedsiębiorczość społeczna umożliwia tworzenie społeczności, które włączają wszystkich członków w życie społeczne i zawodowe, minimalizując ryzyko marginalizacji. Stanowi nie tylko narzędzie do walki z ubóstwem i bezrobociem, ale także fundament budowy społeczeństwa opartego na solidarności, współpracy i wzajemnej odpowiedzialności.

Źródła:

Blicharz, J. Teoretycznoprawne aspekty wykluczenia społecznego (w:) Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne, t. 32. 2020.

Galor, Z., Kalinowski, S., Kujaczyński, T. Rola ekonomii społecznej w przeciwdziałaniu wykluczeniu w dobie globalizacji (w:) Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, t. 6. 2013.

Lipowicz, I., Małecka-Łyszczek, M. Ekonomia społeczna a wykluczenie społeczne – uwagi wstępne (w:) I. Lipowicz, M. Małecka-Łyszczek (red.). Ekonomia społeczna. Wykluczenie społeczne (s. 7–12). Kraków: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie. 2020.

Pokora, M. Ekonomia społeczna w polityce przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu w Polsce (w:) Ekonomia Społeczna, nr. 2. 2014.

Gorczyński, Ł. Ustawa o ekonomii społecznej – omówienie i ocena regulacji oraz rekomendacje na przyszłość (w:) Trzeci Sektor, nr 59-60. 2022.