Projekt jest realizowany w ramach programu UMOWA A NR 1605A/DES/WBPS/2024 O WSPARCIE W RAMACH PROGRAMU „Warto być Przedsiębiorstwem Społecznym!” na lata 2023-2025. Edycja 2024.
Wartość dofinansowania wynosi 132 000,00 zł.
Zasady i założenia ekonomii społecznej
W świecie, gdzie dominują rywalizacja i zysk, pojawia się alternatywa – ekonomia społeczna. To podejście, które nie stawia na jednostkowy interes, ale na współpracę, solidarność i rozwój wspólnoty.
Ekonomia społeczna nie jest bowiem jedynie teoretycznym pojęciem – ma również praktyczne zastosowanie, szczególnie w kontekście rozwoju sektora społeczeństwa obywatelskiego. Przyjęcie Ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 roku o Ekonomii Społecznej stanowi ważny krok w rozwoju tego obszaru w Polsce. Sektor ekonomii społecznej powinien być postrzegany jako integralna część silnego państwa społecznego, opartego na społecznej gospodarce rynkowej, z uwzględnieniem zasad takich jak solidarność społeczna, sprawiedliwość czy równość szans.
Zamiast skupiać się wyłącznie na maksymalizacji zysku, jak ma to miejsce w tradycyjnych modelach gospodarczych, ekonomia społeczna dąży do osiągania celów społecznych, takich jak solidarność, współpraca, odpowiedzialność i zaangażowanie. W jej ramach, działania nie są motywowane wyłącznie indywidualnymi interesami, ale dążeniem do wspólnego dobra oraz rozwiązywaniem problemów w sposób zbiorowy.
Wartości takie jak wspólnotowość, kooperacja, solidaryzm i odpowiedzialność stanowią fundamenty ekonomii społecznej. Tworzą one postawy, które wspierają zarówno indywidualny rozwój jednostek, jak i zrównoważony rozwój całych społeczności. Wartości te są spójne z pryncypiami porządku demokratycznego, co sprawia, że refleksja nad ekonomią społeczną jest również częścią debaty nad przyszłością społeczeństwa.
Kluczową zasadą ekonomii społecznej jest również maksymalizacja wyboru. Tradycyjne systemy, takie jak państwo, rynek czy społeczeństwo sieciowe, ograniczają nasze możliwości działania, wykluczając sprzeczne z nimi wybory. Ekonomia społeczna stara się przezwyciężyć te ograniczenia, tworząc przestrzeń, w której możliwe są bardziej zróżnicowane i wartościowe decyzje – co pozwala na wypracowanie bardziej złożonych, ale jednocześnie bardziej efektywnych rozwiązań.
Kooperacja jest kolejną z centralnych wartości w tym modelu. Tradycyjne podejście rynkowe oparte na konkurencji i zysku oraz zasady rządzące państwem i społeczeństwem, takie jak hierarchia czy autonomia, stają się niewystarczające do zrozumienia złożonych relacji społecznych. Zamiast rywalizacji, coraz większą rolę w ekonomii społecznej odgrywa współpraca – oparta na rozmowie, wymianie poglądów i szukaniu kompromisów. Takie podejście sprzyja stabilności i przewidywalności działań społecznych.
Warto również wspomnieć o zasadzie racjonalności w rozumieniu idei ekonomii społecznej. Zgodnie z jej założeniami, racjonalność instrumentalna – nastawiona na techniczne osiąganie celów – ustępuje miejsca racjonalności teleologicznej, która kładzie nacisk na długoterminowe, społeczno-moralne cele. Ekonomia społeczna ocenia efektywność działań nie tylko pod kątem korzyści ekonomicznych, ale przede wszystkim z perspektywy wartości społecznych. Ostatecznie, jej celem jest realizacja społecznych celów za pomocą narzędzi gospodarczych, traktując dobro wspólne jako wartość nadrzędną.
Ekonomia społeczna wyróżnia się więc na tle tradycyjnych podejść do gospodarki, które koncentrują się na maksymalizacji zysku. Ekonomia społeczna idzie o krok dalej – jest to model działania, który umożliwia realizację praw i możliwości społecznych, ekonomicznych i politycznych, sprzyjając wielowymiarowemu rozwojowi jednostek i społeczności. Angażując obywateli w procesy decyzyjne, tworzy przestrzeń dla zaangażowania społecznego, które aktywizuje potencjał różnych grup społecznych.
Ekonomia społeczna to zatem nie tylko sposób myślenia, ale także działania, które wpływa na rozwój społeczeństw. Jej celem jest stworzenie bardziej zintegrowanego i sprawiedliwego społeczeństwa, które dąży do wspólnego dobra, angażując obywateli, instytucje oraz różne sektory w budowanie bardziej zrównoważonej i sprawiedliwej przyszłości.
Jest to podejście, które wykracza poza tradycyjny model gospodarki rynkowej, kładąc nacisk na współpracę, solidarność i wspólne dobro. Łączy wartości społeczne i ekonomiczne, tworząc przestrzeń dla bardziej zróżnicowanych i zrównoważonych wyborów. Jej celem jest nie tylko wzrost gospodarczy, ale przede wszystkim rozwój społeczny i sprawiedliwość, które są fundamentem stabilnych i odpornych społeczeństw. Przez promowanie współpracy, zaangażowania obywatelskiego i zrównoważonych rozwiązań, ekonomia społeczna może stanowić kluczowy element budowania silnych, demokratycznych struktur państwowych i społecznych. W kontekście wyzwań współczesnego świata, jest to model, który daje nadzieję na tworzenie bardziej zrównoważonego i sprawiedliwego społeczeństwa, w którym interesy jednostek i wspólnot są harmonijnie zintegrowane.
Źródła:
S. Mazur, A. Pacut, „Ekonomia społeczna i jej wartości konstytutywne”, Ekonomia Społeczna Teksty, 2006.
M. Małecka-Łyszek, R. Mędrzycki, „Ekonomia społeczna jako narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu”, Wolters Kluwer, 2024.
A. Kargol-Wasiluk, Ekonomia społeczna - od idei do wartości, Repozytorium Uniwersytetu w Białymstoku, 2012.
B. Rogowska, Racjonalność a ekonomia społeczna, Repozytorium Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2014.
